Tolkien na wakacjach: Walia (Gwynedd/Venedotia)

09.02.11, 14:07, dodany przez Galadhorn

Po wędrówce z Tolkienem po Irlandii (tutaj) oraz Kornwalii (tutaj) czas na Walię. Zapraszamy zimową porą na… małe wakacje. I razem z Profesorem poznajmy jeden z najbardziej fascynujących zakątków Wysp Brytyjskich. To zaproszenie jest nieprzypadkowe! Już niedługo ogłosimy program tegorocznej „Wyprawy do Walii śladami Tolkiena (i nie tylko)”.

Cambria, Cymry (/ˈkəmrɨ/), Wales (/ˈweɪlz/) – po prostu Walia. W przeważającej mierze górzysta, zachodnia część wyspy Brytanii, jeden z krajów wchodzących w skład Zjednoczonego Królestwa. Na wschodzie graniczy z dawną anglosaską Mercją (‚Marchią, Pograniczem’), na zachodzie oblewana jest wodami Atlantyku i Morza Irlandzkiego. Wpierw przyszło zainteresowanie językiem walijskim (cymraeg). Wagony węglowe z kopalni Południowej Walii i napisy na tych wagonach: Nantyglo, Senghennydd, Blaen-Rhondda, Penrhiwceiber, Tredegar… W roku 1901 dziewięcioletni Ronald Tolkien obserwuje je na nasypie kolejowym w Kings Heath, na przedmieściach przemysłowego Birmingham. Słowa te wyglądają jak zaklęcia magiczne w tajemnym języku. A są to po prostu nazwy kopalń, w których załadowano „czarne złoto”. Z tej fascynacji narodzi się wkrótce język Gnomów, noldorin, który we Władcy Pierścieni stanie się, opartym fonetycznie na walijskim, sindarinem.

Pierwsza wycieczka kolejowa do Walii to czasy szkolne. Tolkien wie już, że  po kądzieli jest potomkiem Mercyjczyków, Anglosasów z walijskiego pogranicza. Walia to kraj celtyckich Brytów, którzy w dobie Wędrówek Ludów schronili się przed germańskimi najeźdźcami w górach na zachodzie Brytanii. To celtycko-germańskie pogranicze, gdzie Ronald spędził dzieciństwo, jest bardzo płodne kulturalnie. Być może sam Tolkien jest przykładem tego fenomenu?

Prawdopodobnie w 1912 Tolkien odwiedza wybrzeże walijskie. Mamy na to dowód w jego szkicowniku. Wbrew temu, co w Biografii pisze Carpenter, Tolkien odwiedza fascynującą go językowo Walię jeszcze jako student filologii. Rysuje tam co najmniej dwa, może nawet trzy widoki wybrzeża w okolicach Trwyn Llanbedrog (A) – walijskie trwyn to ‚przylądek’. Jedna z grafik to akwarela (J.R.R. Tolkien: Artist and Illustrator, str. 33, przypis 28). Niestety nigdzie dotąd nie zaprezentowano tych wczesnych prac. W The J.R.R. Tolkien Companion and Guide (I 1085) badacze twierdzą, że wyprawa do Llanbedrog miała miejsce w 1920 i że były to wakacje z żoną i maleńkimi synami. Ważne, że Llanbedrog znajduje się w hrabstwie Gwynedd (/[ˈɡwɪnɛð]/).

W Północnej Walii, w hrabstwie Gwynedd właśnie umieścił J.R.R. Tolkien małą część akcji Rudego Dżila i jego psa. Gwynedd to dawne średniowieczne królestwo walijskie, które po łacinie nazywało się Venedotia (nazwę łączy się z celtyckimi Wenedami z czasów panowania rzymskiego). Kraina słynie z tego, że mieszka tam największa populacja Walijczyków mówiących w swoim celtyckim języku (południe Walii jest dużo mocniej zanglicyzowane). W dawnych czasach z Venedotii wywodzono pochodzenie smoków… W Rudym Dżilu czytamy („Posłowie”):

Chrysophylax wrócił w góry powolnym, ciężkim lotem, bo skrzydła, przez wiele lat nie używane, straciły sprawność, a wzrostu i wagi przybyło. Po przybyciu w rodzinne strony musiał Chrysophylax najpierw wypędzić młodego smoka, który ośmielił się zająć jego jamę, korzystając z nieobecności prawowitego właściciela. Zgiełk walki słychać było podobno w całej Venedotii.

Najbardziej niedostępne, górzyste miejsca w Gwynedd to obszar Parku Narodowego Snowdonia (B), szczególnie okolice najwyższego szczytu Walii, Snowdona (1085 m. n.p.m.; po walijsku Snowdonia to Eryri, a Snowdon to Yr Wyddfa). W czasie naszej wyprawy do Walii latem 2011 r. poszukamy w Snowdonii jamy smoka Chrysophylaxa.

25 października 1958 Tolkien pisał do Debory Webster (list nr 213, str. 470 w nowym wydaniu Listów):

Kocham Walię (to, co z niej zostało po usilnych zabiegach kopalni, a nawet co bardziej upiornych morskich kurortów), a szczególnie język walijski. W gruncie rzeczy bardzo dawno nie byłem w W[alii] (oprócz przejazdu w drodze do Irlandii).

O poglądach Tolkiena na Walię, jej kulturę i język, przeczytać możecie w zbiorze Potwory i krytycy, w tekście „Angielski i walijski” (polecamy wydanie Zyska i S-ki z 2000 roku, w tłumaczeniu T. A. Olszańskiego).

W artykule wykorzystano zdjęcia Ryszarda „Galadhorna” Derdzińskiego z wiosennego pobytu w Snowdonii w roku 2010.

Kategorie wpisu: Biografia Tolkiena, Listy Tolkiena