Kiedy zaczyna się wiosna?

21.03.12, 00:06, dodany przez Galadhorn

W tym roku wiosna kalendarzowa pokrywa się z tak zwaną wiosną fenologiczną. Dziś o 18.32 nasze dobroczynne Słońce, przenajjaśniejsza Anar, wkroczyło w znak Barana, a jednocześnie obserwujemy ocieplenie, zapach upływającej zimy (czyli pomieszanie zapachu wilgotnej ziemi, kurzu i zimna – w niektórych miejscach miast łączące się z wątpliwego autoramentu zapachami psich bubkosh-skai), przyspieszone bicie serc… Z fenologicznego* punktu widzenia w strefie umiarkowanej (czyli naszej, ale także w strefie, w której leżał Eriador) początek wiosny to czas tajania śniegu; kwitnienia leszczyny, wierzby iwy, przylaszczka, a wczesna wiosna łączy się z kwitnieniem mniszka lekarskiego, czeremchy zwyczajnej, z pojawieniem się liści: kasztanowca zwyczajnego, brzozy brodawkowatej. To wszystko czeka nas już wkrótce.

Mamy za sobą piękną, długą i na pewno dla wielu trudną zimę; rekordowe okresy zalegania śniegu, rzeki skute lodem, długotrwałe i srogie mrozy. Przyroda zagrała na nosie wszystkim siewcom strachu, którzy od lat zbijali kapitał polityczny (ale też ten całkiem materialny) na wieszczeniu tzw. „globalnego ocieplenia” (ciekawy artykuł na ten temat znajdziecie w najnowszej Frondzie, nr 54: G. Górny, „Globalne ocieplenie, czyli jak zarządzać strachem”). Nie znamy jeszcze wszystkich mechanizmów, które w naturalny sposób regulują zmianami klimatycznymi. W każdym razie faktem są okresy ociepleń i ochłodzeń: od ocieplenia czasów rzymskich przez mroźną epokę Merowingów po średniowieczne ocieplenie, a potem od „małej epoki lodowcowej” wieku XVII po kolejne fale ociepleń i ochłodzeń XIX i XX w. Ciekawe, w jakiej fazie zmian klimatycznych było Śródziemie czasów Wojny o Pierścień? Chyba funkcjonowało w epoce ocieplenia, bo tzw. Długa Zima, gdy wilki zakradły się do Shire’u to był czas prawie zapomnianej przeszłości…

Wiosną Enty śpiewają piękne pieśni.

Gdy w bukach wiosną pęka liść i krąży sok w gałązkach,
Gdy leśny strumień w słońcu lśni, trzepoce w wietrze wstążka,
Gdy pełny oddech, długi krok, a powiew w wiatr się zmienia (…)

(Dwie Wieże, str. 95, Muza)

Ale kalendarzowa wiosna zaczyna się w książkach Tolkiena dużo wcześniej niż kalendarzowa wiosna naszego świata. Zwrócił na to kiedyś uwagę w swoim blogu badacz tolkienowski, John D. Rateliff. Tolkien w swoich książkach  – zwłaszcza w Hobbicie i Władcy Pierścieni – opisuje pory roku tak, jak widzi je wyspiarska angielska tradycja. Tradycja ta nawiązuje do tradycji Północy germańskiej (można to wywnioskować na podstawie terminów Mid-winter ‚śródzimie’ i Mid-summer ‚śródlecie’, które są nazwami dni przesilenia zimowego i letniego, ale w ujęciu astronomicznym wcale nie przypadają w środku zimy i środku lata, a na początku tych pór roku. U Tolkiena pory roku przyłożone do rachuby gregoriańskiej wyglądają tak:

• wiosna – luty, marzec, kwiecień
• lato – maj, czerwiec, lipiec – 22 czerwca jest śródlecie
• jesień – sierpień, wrzesień, październik
• zima – listopad, grudzień, styczeń – 22 grudnia to śródzimie

Gdy będziemy pamiętać, że w tradycji angielskiej pory roku zaczynają się i kończą w innych miesiącach niż mówi nam o tym terminologia astronomiczna, łatwiej nam będzie zrozumieć co u Tolkiena oznaczają zwroty „na progu zimy”, „z początkiem wiosny”, „w środku jesieni” itd. (więcej na ten temat przeczytacie na Forum Elendilich w tym temacie).

W językach Elfów wiosna to tuilë (quenya) albo ethuil (sindarin). Obie te nazwy pochodzą od rdzenia wspólnoeldarińskiego *√TUJ ‚wyskakiwać, wytryskiwać; kiełkować, puszczać pędy’ (ang. spring; sprout). Ładne te elfickie terminy. Takie wymowne…

_______________________________

* Fenologia to nauka badająca związki pomiędzy zmianami warunków klimatycznych i pór roku a terminami zachodzenia periodycznych zjawisk w rozwoju roślin

Zdjęcie pochodzi z tego serwisu, prezentującego tapety na pulpit komputerów.

Kategorie wpisu: Eseje tolkienowskie, Kalendarium Śródziemia, Lingwistyka