Sobótka czyli Dzień Środka Roku (24-26 czerwca)

18.06.14, 08:39, dodany przez Galadhorn

Najkrótszą nocą roku 2014 jest ta z 21 na 22 czerwca. Dnia 21 czerwca o godzinie 12.51 zachodzi zjawisko przesilenia letniego (patrz tutaj). Jednak krytyczny moment w rocznym kalendarzu człowiek nieuzbrojony w przyrządy astronomiczne dostrzega dopiero w okolicy 25 czerwca. Wtedy też Śródziemie celebruje Dzień Środka Roku (według Reformy Naszego Kalendarza). W naszym świecie ten okres w roku był przez różne kultury celebrowany na różne sposoby jako noc świętojańska, Sobótka, Mid-summer, Ukon juhla, Sonnenwende itp. Staroangielski kronikarz Beda Czcigodny w swoim dziele De temporum ratione nazywa czerwiec i lipiec se Ærra Liþa (‚przed lithe‚) i se Æfterra Liþa (‚po lithe‚), co świadczy o istnieniu okresu przesilenia letniego, który nazywano po anglosaksońsku Liþa. Do tego terminu nawiązuje Tolkien opisując hobbicką Sobótkę, ang. Lithe. Inne nazwy święta przesilenia letniego w legendarium Tolkiena to Tarnin Austa ‚Bramy Lata’ (HoMe I, II) i Erulaitalë ‚Wychwalanie Boga’. Przeczytajmy raz jeszcze tekst na temat Sobótki w Śródziemiu (celebrowanej przez nas w dniach 24, 25 i 26 czerwca), który powstał 21 czerwca 2009 r. w naszym serwisie…

Najważniejszym świętem dorocznym w kulturze Śródziemia był najdłuższy dzień roku, moment przesilenia słonecznego (u nas około 21 czerwca). W końcu Trzeciej Ery celebrowali ten dzień wszyscy członkowie Wolnych Ludów. W kalendarzu elfów z Imladris nie zaznacza się ten dzień jakoś szczególnie, gdyż rachuba ta skupia się na zmianach wegetacyjnych raczej, niż na zjawiskach astronomicznych. Hobbit (str. 46) i Władca Pierścieni (str. 312-313) świadczą jednak, że dla Eldarów noc wigilijna Dnia Środka Roku była czasem świątecznym, a w Imladris w sobótkową noc tańczono i radośnie śpiewano nad brzegiem rzeki oczekując świtu najdłuższego dnia roku (w Gondolinie świt taki nazywano Bramami Lata i wschodzące Słońce witano pieśnią). W pierwotnej wersji legendarium, w Księdze Zaginionych Opowieści tak to święto opisano:

I oto zbliża się wielkie święto Tarnin Austa [gnomijskie tarn ‚brama’, aust ‚lato’, PE nr 11, str. 20, 69], czyli Bram Lata. Wiedz, że tej nocy mieszkańcy Gondolinu mieli w zwyczaju odprawiać uroczystość. Zaczynała się o północy, a trwała aż do świtu. Przez cały ten czas cisza idealna panowała w mieście, dopiero wschód słońca witano pradawnymi pieśniami. Przez niezliczone lata tak właśnie pozdrawiano czas letni: brzmieniem chórów stojących pod jasnym wschodnim murem. Właśnie zaczyna się noc czuwania, miasto pełne jest srebrzystych latarń, wśród młodych liści kołyszą na na drzewach kolorowe światełka, cicha muzyka brzmi na ulicach. Nikomu do świtu nie wolno wymówić ani słowa (KZO II, str. 238).

Ludzie Śródziemia związali z tą najkrótszą nocą wiele obyczajów. Rozpalali ogniska i wiedli wokół nich taneczne korowody (H 86), a w Rachubach Królewskiej i Namiestnikowskiej nazywali najdłuższy dzień Loënde ‚[Dzień] Środka Roku’.

Hobbici w Shire i Bree najdłuższy dzień roku nazywali Lithe ‚Sobótką’. Słowo lithe pochodzi od staroangielskiego líða, archaicznej nazwy czerwca i lipca u Anglosasów. Tolkien w Guide to the Names in „The Lord of the Rings” (TC 213) pisze, że u hobbitów Lithe nie było nocną uroczystością czy ‚czuwaniem’, ale świętem celebrowanym w świetle dnia. Był to przede wszystkim ‚Wolny Jarmark’ (na który zmierzano do Michel Delving), nazwany wolnym, bo każdy kto chciał, mógł tego dnia rozłożyć swój stragan bez wnoszenia żadnych opłat.

Według Reformy Naszego Kalendarza dni Sobótki przypadają na nasz 24, 25 i 26 czerwca. Dzień 25 czerwca czyli w Mid-year’s Day (‚Dzień Środka Roku’) zgodnie z tym systemem kalendarzowym znajduje się poza tygodniem – nie nosi nazwy dnia tygodnia jako jedyny w roku.

Kategorie wpisu: Kalendarium Śródziemia, Lingwistyka, Utwory Tolkiena