Kalendarz Shire’u to Kalendarz Światowy?

26.08.14, 09:21, dodany przez Galadhorn

Oto Kalendarz Shire’u. Jest to „wieczny kalendarz”, to znaczy nie zmienia się w nim liczba dni i relacja dni miesiąca do dni tygodnia. Każdy rok rozpoczyna się w sobotę (Sterday), pierwszego dnia tygodnia, a kończy w piątek (Highday), ostatniego dnia tygodnia. Sobótka (Midyear’s Day), a w roku przestępnym także Nadsobótka (Overlithe) są wyjęte z rachuby dni tygodnia, dlatego każdy dzień w roku zawsze ma przyporządkowany tylko jeden dzień tygodnia (np. Halimath 22, czyli 22 „września” – urodziny Bilba i Froda Bagginsów – zawsze przypada w Mersday (Dzień Morski, „czwartek”). Co do dat rocznych, przeczytajcie nasz wpis o Reformie Naszego Kalendarza (tutaj).

Niewielu tolkienistów zajmowało się zbadaniem źródeł dla kalendarzowych wyliczeń i skomplikowanych tabel, które wykonane zostały przez Tolkiena do Dodatku D we Władcy Pierścieni. Z pierwszą taką próbą spotkałem się w ksiażce z lat 70., An Introduction to Elvish Jima Allana (tam porównuje się Kalendarz Shire’u i nazwy miesięcy w kalendarzu Gondoru z nazwami kalendarzowymi rewolucyjnej Francji!). W XII tomie The History of Middle-earth (HoMe XII), gdzie szczegółowo są omawiane ewolucje Dodatku D, Ch. Tolkien pisze, że ewidentnie cała „zabawa” Tolkiena z kalendarzami rozpoczęła się od Kalendarza Shire’u (np. wpierw Tolkien musiał skojarzyć angielskie nazwy dni tygodni z wymyślonymi, wiążącymi się z elementami Ardy:

Saturday ‚Dzień Saturna’/Sterday ‚Dzień Gwiazd’,
Sunday ‚Dzień Słońca’/Sunday ‚Dzień Słońca’,
Monday ‚Dzień Ksieżyca’/Monday ‚Dzień Księżyca’,
Tuesday ‚Dzień Tiu (boga germańskiego)’/Trewsday ‚Dzień Drzewa’,
Wednesday ‚Dzień Wodena (boga j.w.’/Hevensday ‚Dzień Nieba’,
Thursday ‚Dzień Thura (boga j.w.’/Mersday ‚Dzień Morza’,
Friday ‚Dzień Fri (bogini j.w.)’/Highday ‚Dzień Wysokich (Valarów)’).

Dopiero potem wymyślił zapewne nazwy dni tygodnia w quenya i sindarinie (dla Elfów i Dúnedainów).

Wygląda na to, że w 1949 r. (z którego to roku mamy pierwsze szkice Dodatku D), Tolkien już ma gotową koncepcję wiecznego kalendarza Shire’u. Właściwie aż do wydania Władcy Pierścieni z Dodatkami pomysł ten już nie ewoluuje (gdy ewoluują kalendarze Imladris, Królewski, Namiestnikowski, Nowy). Ciekawi mnie, skąd Profesor wziął swój projekt „wiecznego kalendarza”. Czy spotkał gdzieś gotowy projekt i tylko przerobił go na potrzeby książki? Nie był wszak profesorem matematyki… Szkoda, że prawie nic nie wiemy o pracach nad Dodatkiem D z opublikowanych listów i notatek Tolkiena.

Moim zdaniem na Kalendarz Shire’u wpłynął (dość kontrowersyjny) The World Calendar:

The World Calendar, czyli „Kalendarz Światowy” to pomysł propagowany w czasach pisania Władcy Pierścieni. Mieliśmy o nim usłyszeć w 2011 roku, bo jego zwolennicy (np. Bill Gates) chcieli, żeby ONZ ogłosiło jego wprowadzenie 1 stycznia 2012 r. Fajny pomysł, a jednak bardzo kontrowersyjny (a to, z uwagi na zachwianie rachuby sobót i niedziel już dziś wywołuje niepokoje apokaliptyczne; niektórzy łączą ten kalendarz z działalnością masonów. Jego wprowadzenie połączone by było, być może, z wprowadzeniem nowego datowania ery, żeby obecny rok Anno Domini nie „ranił uczuć” niechrześcijan). Więcej o Kalendarzu Światowym przeczytacie w Wikipedii (polecamy szczególnie jej angielską wersję i opis kalendarza tutaj). Oto najważniejsze informacje:

Kalendarz światowy to jedna z propozycji uproszczenia i ujednolicenia obowiązującego obecnie kalendarza gregoriańskiego, opracowana przez Amerykankę Elisabeth Achelis w roku 1930.

Według tej propozycji rok składałby się z czterech identycznych 91-dniowych kwartałów, w których pierwsze miesiące (ich nazwy i kolejność nie uległyby zmianie) – styczeń, kwiecień, lipiec i październik – byłyby 31-dniowe, a pozostałe – 30-dniowe. W każdym z kwartałów pierwszy miesiąc zaczynałby się w niedzielę (ani długość tygodnia, ani nazwy dni tygodnia nie byłyby zmienione), drugi – w środę, a trzeci – w piątek.

Cztery 91-dniowe kwartały to tylko 364 dni, toteż dla wyrównania tej rachuby z długością roku słonecznego zaproponowano ostatni dzień roku, pomiędzy 30 grudnia a 1 stycznia, jako Worldsday („Dzień Świata”), nienależący do żadnego miesiąca ani tygodnia, a w latach przestępnych – dodatkowy Leapyear Day („Dzień Roku Przestępnego”) pomiędzy 30 czerwca a 1 lipca, również niewliczany do rachuby miesięcy i tygodni. Te dodatkowe dwa dni miałyby być według założeń twórców kalendarza świąteczne, wolne od pracy.

Rachuba dni w kolejnych miesiącach według World Calendar pokrywałaby się zawsze, pomiędzy 1 września a 28 lutego, z rachubą kalendarza gregoriańskiego (licząc Worldsday za 31 grudnia).

Propozycja Elisabeth Achelis opiera się na koncepcji Marco Mastrofiniego, ogłoszonej już w roku 1834. W 1930 utworzono stowarzyszenie zwolenników reformy kalendarza wg propozycji E.Achelis – The World Calendar Association, Inc. Funkcjonowało ono do 1955, wydając kwartalnik „Journal of Calendar Reform”. W 1955 stowarzyszenie przekształciło się w International World Calendar Association i do końca stulecia funkcjonowało pod kierownictwem różnych osób, w tym spadkobierczyni Achelis – Molly E. Kalkstein, która na początku XXI wieku spowodowała utworzenie jego oficjalnej strony internetowej. W roku 2005 funkcjonuje ono jako The World Calendar Association, International, obecnie pod kierownictwem Billa Edwarda Gatesa i stawia sobie za cel wprowadzenie kalendarza w roku 2012.

Dyskusja na temat podobieństw między Kalendarzem Shire’u i Kalendarzem Światowym toczy się na Forum Elendilich – tutaj.

Kategorie wpisu: Kalendarium Śródziemia, Lingwistyka, Utwory Tolkiena